पुणे प्रतिनिधी
रिझर्व्ह बँकेने (RBI) धनादेश वटविण्याची प्रक्रिया एकाच दिवसात पूर्ण करण्याचा नवा नियम लागू केल्यानंतर बँकिंग क्षेत्रात प्रचंड गोंधळ उडाला आहे. आतापर्यंत दोन ते तीन दिवसांत पार पडणारी प्रक्रिया आता त्याच दिवशी पूर्ण करावी लागणार असल्याने बँकांच्या अंतर्गत यंत्रणेला झटके बसले आहेत. खातेदारांची रक्कम वेळेवर परावर्तित न झाल्याने अनेकांनी नाराजी व्यक्त केली असून सोशल मीडियावर संताप व्यक्त करण्याचे सत्र सुरू आहे.
याआधी चेक क्लिअरिंगसाठी दोन ते तीन दिवसांचा अवधी मिळत असे. मात्र, नव्या नियमानुसार सकाळी जमा केलेला धनादेश संध्याकाळी खात्यात परावर्तित होणे आवश्यक आहे. यासाठी बँकांना रात्री उशिरापर्यंत धनादेश स्कॅन करून क्लिअरिंग हाऊसकडे पाठवावे लागत आहेत. तांत्रिक साधनांची कमतरता आणि प्रशिक्षित कर्मचाऱ्यांची अभावामुळे अनेक बँकांचे अंतर्गत नियोजन कोलमडले आहे.
एका वरिष्ठ बँक अधिकाऱ्याने सांगितले, “दररोज हजारो धनादेशांची प्रक्रिया एका दिवसात करणे ही मोठी जबाबदारी आहे. आधी वेळ मिळत असल्याने अडचणी कमी जाणवत, पण आता नेटवर्क किंवा सर्व्हर डाऊन झाल्यास गोंधळ वाढतो. कर्मचाऱ्यांवरही प्रचंड ताण येतो.”
खातेदारांचे आर्थिक व्यवहार अडकले
मंगळवारी पुण्यासह राज्यातील विविध भागांत अनेक खातेदारांना धनादेश रकमेचा परावर्तित न झाल्याचा अनुभव आला. काहींनी बँकेच्या शाखेत धाव घेत चौकशी केली, तर काहींनी व्यवहार अडकले असल्याची तक्रार सोशल मीडियावर नोंदवली.
नवा नियम काय सांगतो?
रिझर्व्ह बँकेच्या नव्या नियमानुसार,
* सकाळी जमा झालेला धनादेश संध्याकाळपर्यंत क्लिअर व्हावा.
* धनादेशाचा फोटो रात्रीपर्यंत क्लिअरिंग हाऊसमध्ये पाठवावा.
* तांत्रिक त्रुटी किंवा अपूर्ण माहिती असल्यास संबंधित बँकेवर दंडात्मक कारवाई होऊ शकते.
पायाभूत सुविधांचा अभाव
डिजिटल व्यवहारांना चालना देण्यासाठी हा निर्णय योग्य ठरतो, मात्र आवश्यक तांत्रिक पायाभूत सुविधा आणि प्रशिक्षित मनुष्यबळ तयार नसल्याने प्रत्यक्षात गोंधळ निर्माण झाला आहे. बँकांना आवश्यक तेवढा अवधी दिला न गेल्यानेच परिस्थिती बिकट झाली असून त्याचा फटका खातेदार आणि कर्मचारी दोघांनाही बसतो आहे.
एकंदरीत, धनादेश वटविण्याच्या प्रक्रियेला वेग देण्यासाठी घेतलेला निर्णय डिजिटल कार्यक्षमतेच्या दृष्टीने महत्त्वाचा असला तरी त्याची अंमलबजावणी अधिक वास्तववादी पद्धतीने होणे आवश्यक असल्याचे मत तज्ज्ञांनी व्यक्त केले आहे.
